Antep Fıstığı Dip Kurtları
Bu zararlıya üreticiler ve tarım uzmanları tarafından; fidan dip kurtları, ağaç kurdu, kök kurdu, fıstık dip kurdu, antepfsıtığı kök kurdu, dip kurdu gibi adlarlada bahsetmektedirler. Bu yazı içeriğinde dip kurdu adı kullanılacak ve zararlının özet yaşam döngüsünden, zarar şeklinden kısaca bahsedilecektir. Yazının temel amacı zararlının görüldüğü ağaçlarda ağacın tedavisine dair öneriler sunmak olacaktır. Zararlı ile mücadeleden bahsedilmeyecektir.
Dip Kurdu İle İlgi Bu Yazı Neden Yazıldı?
Antep fıstığı bahçelerinde sıkça karşılaşılan dip kurdu zararlısı mücadelesi hem zor hem de çok önemli ekonomik kayıplara sebep olmaktadır. Birçok kaynak zararlının yaşamı ve zararlının kontrol edilmesiyle ilgili bilgi sunmakta fakat zararlının görüldüğü ağaçlarda nasıl bir tedavi yapılması gerektiğine dair bir bilgi vermemektedir.
Tarımsal Zararlılarla Mücadele Hangi Esaslara Göre Yapılıyor?
Ülkemizde zararlılarla mücadele, zararlı popülasyonunun kontrol edilmesi ve ekonomik zarar eşiğinin altında tutulmasını sağlayacak yöntemlerle mücadele yapılması şeklindedir. Entegre Mücadele olarak adlandırılan birçok tarımsal mücadele yönteminin birlikte uygulanmasına dayalıdır.
Zararlının Ekonomik Zarar Eşiğinin (EZE) altında tutulması yani arazide belirli bir sayının altında olmasının, konukçu bitki üzerinde beslenmesinin herhangi önemli bir ürün kaybı oluşturmadığı gözlemlere göre yapılmaktadır.
Buraya kadar anlatılanlar tarım zararlılarıyla genel çerçevede mücadele ederken neler yapıldığına dair konuyu biraz açmaktır.
Dip Kurtları İçin Ekonomik Zarar Eşiği Nedir?
Dip kurdu için ekonomik zarar eşiği tarımsal mücadele teknik talimatlarında belirtilmiyor. Çünkü oldukça önemli bir zararlı ve bir antepfıstığı ağacında zararı veya zararlı görülmüş ise mücadele yapılması önerilmektedir. Bu öneri bile dip kurdunun ne derece önemli bir zararlı olduğunu anlatmak için yeterlidir.
Mücadele kararı için zararlının görülmesi ya da zararının görülmüş olması bizim için önemli bir yer. Bu durumda zararlının görülmesinden ne anlamalıyız? Şu ifade ediliyor; zarar verme olasılığı doğrultusunda yapılan mücadeleyi veya zarar yapmış fark etmediğimiz olasılık doğrultusunda yapılan mücadeleyi anlamamız gerekir. Ama teknik talimatta belirtilen zararı görülmüş ise antepfıstığı ağacımız zarar görmüş demektir. Böceği bulup ondan kurtulmak ve aynı zamanda ağacımızın tedavi edilmesi gerekecektir. Burada önemli bir fark var ve zararlıyı anlatan kaynaklar yalnızca zararlıya karşı nasıl mücadele edileceğini yazmaktadırlar. Ağaçta oluşan zararı tedavi edecek bir yöntem göstermemektedir. Zarar kelimesi ekonomik bir ifade şeklinde belki algılanıyor fakat burada zarar kelimesi aynı zamanda bitkide oluşan yara yerlerini de kapsadığını vurgulamakta fayda var.
Bu yazının amacı hem tedavi için öneri sunmak hem de yeni kaynaklar oluşturulduğunda tedavi yollarının bilimsel verilere dayalı bilgilerle sunulmasına bir talep oluşturmayı da hedeflemektedir.
Gelelim antepfıstığı bahçelerinde önemli bir zararlı olan dip kurtlarının özet yaşam döngüsüne, ağacın hangi organlarına zarar verdiğine ve nasıl zarar oluşturduğu bölüme
Dip Kurtlarının Yaşam Döngüsü Nasıldır ve Ağaçta Dip Kurtları Zararı Görülen Yerler Neresidir ?
Zararlının yaşam döngüsü şu şekildedir. Erginler çiftleşip yumurta bırakırlar. Yumurtadan çıkan larvalar bir süre beslenip büyüdükten sonra pupa olurlar. Pupa döneminden sonrada yeni nesil erginler olur. Bu döngüde yumurta larva ve pupa dönemlerini geçirdiği yerler genel olarak kök boğazı bölgesi ve köklerdir. Yumurta döneminde ve pupa döneminde ağaç üzerinde herhangi bir beslemeleri olmamaktadır. Ama larva döneminde özellikle ağaç kökleri beslendikleri alanlardır. Tahribatın olduğu alanlar buraları ve ağaçların kurumasının esas kaynağı burasıdır. Buraya kadar zararlının çok kısa bir özeti ve zarar şekli işaret edilmiştir.
Dip Kurtları Nasıl Bir Zarar Oluşturur?
Zararı esas larvaları yapar. Kök bölgesine yerleşerek bitkinin iletim demetlerini tahrip eder. Köklerden yapraklara, yapraklardan köklere besin akışının sekteye uğramasına, ağacın zayıflamasına ileri süreçlerde kurumasına neden olurlar. Ayrıca aşı noktalarına yumurta bırakırlar ve çıkan larvalar yine aşının zarar görmesine ve kurumasına neden olurlar. Erginleri yaprak ve sürgünleri kemirerek zarar oluştururlar.
Yazının ana konusu olan tedavi kısmına geldik. Burası neden önemlidir çünkü zarar oluşmuş bir ağacın iletim ağı tahrip olmuş ise sadece larvaları beslendikleri yerden çıkarmak ya da tarımsal ilaçlarla kontrol altına almak ağacın sağlığı için yeterli olmayacaktır.
Dip Kurtlarının Zarar Verdiği Bir Ağaç Nasıl Tedavi Edilir?
Bu bölümde anlatılacaklar sadece bir öneridir. Bu kısımda anlatılacaklara alternatifler mutlaka oluşacaktır. En azından bu beklenmektedir.
Dip Kurdu Zararı Gören Ağaçlarda Tedavi Yolu
Zararlı ağaç köklerinde kabuk altına yerleşip beslendiğinden hem kabuk altı hem de kabuk zararına ve doku kayıplarına neden olduğundan kök-kök boğazı çevresinde beslenme süresi, zararlı sayısı oranında galeriler oluşur. Beslenen zararlının dışkılaması nedeniyle çürükçüllerin gelişmesine neden olurlar. Oluşan yara açıkları su ve toprak kökenli patojen ilişkisinden enfeksiyonlara açık olmasına sebep olurlar. Böyle bir durumda yapılması gerekenler. Zararlı tespit edilmişse ilkin bulundukları yerden alınıp imha edilir. Eğer sadece zararı görülüyorsa zarar alanı keskin bir aletle temizlenir. Bu bölge kök ve kök boğazı hastalıklarına karşı kullanılan preparatlardan biri ile ilaçlanır. Ve su teması kesilmesi için aşı macunu ile kapatılır.
Kök tahribatı olması nedeniyle kök taç dengesinin korunmasına yönelik kök gelişimi teşvik edilmelidir. Bunun için fosfor ağırlık NPK lı gübre ve yine kök uyarıcı geliştirici biyositimülantlar veya kök gelişimini teşvik edici içerikleri olan humik asitlerin kullanımı uygun olur.
Antep fıstığı ağaçları üzerinde oldukça iyi düzeyde karbonhidrat depolarlar. Bu depolarla ilk yıl hiçbir şey yokmuş gibi yaşamına devam ederse bile sonraki yıl bakımların aksaması havaların yüksek sıcak olduğu temmuz ağustos aylarında özellikle genç ağaçların aniden kuruması şeklinde karşımıza çıkmaktadır. Çünkü iletim sekteye uğramış besin akışı ya yoktur ya da çok zayıf ilerlemektedir. Besin akışının zayıf olduğu bir ağaç kökleriyle topraktan besin alma çabası daha çok enerji harcamasına neden olur. Mevcut üzerindeki depolarla enerji sağlıyordur bunu desteklemek için su ve gübre uygulaması gereklidir. Zarar görmüş ağaçların diğer ağaçlara kıyasla daha yoğun ve dikkatli bakımı yapılması gerekir.
Meyve veren yaştaki ağaçlarda eğer ağaç üzerinde meyveler varsa meyvelerin toplatılması bitkinin sağlığı açısından oldukça önemlidir. Meyvenin ikinci oluşum periyodunda yani iç dolum döneminde yapraklarda oluşan bileşikler meyveye doğru akar. Diğer organlara çok az düzeyde gitmektedir. Kök tahribatı olan ağaçların yapraklarda oluşan besinlerin dağılımı ve kök onarımında kullanılabilmesi için bu durum fazlasıyla önemli olacaktır. Bu nedenle meyvenin toplanması bitki sağlığı açısından önemli bir işlem olur.
Yeni aşılanan fidanlarda yara yerleri olduğundan dip kurtlarının yumurta bırakması için ortam oluşturmaktadır. Haziran ayı itibariyle yumurta bırakmaya başlayan dip kurtları larva sürecinde aşıya zarar vereceklerdir. Aşı kontrollerinde karşılaşılan larvalar keskin bir aletle temizlenmeli ve çıkarılmalıdır. Ve oluşan boşluklar aşı macunu ile kapatılmalıdır.
Bu önerilerde gübre uygulama dozlar belirtilmemiş olup çoğunlukla kök gelişimini teşvik edecek besinlerden söz edilmektedir. Npk lı gübreler büyüme ve gelişme sezonuna göre değişmekle beraber fosfor ve azot ağırlıklı NPK uygulamaları daha fazla yararlı olacaktır.
Zarar gören bir ağacın tedavisi için daha fazla detayların bilinmesi buna yönelik araştırmaların yapılması önemlidir. Ağaçların zararlı ve zararlı kaynaklı nedenlerle kurumasını önlemek sadece bulunduğu yerden imha ederek olamaz. Ağaçtaki yaraların veya zararın tedavisi de gereklidir.
Umarım konu pek çok kişiye ulaşır ve buna yönelik daha aydınlatıcı öneriler de ortaya konur.
Zir. Yük. Müh. Haki Elik