Çilek Fidesi Üretimi

Çilek fidesi yetiştirilecek arazi hastalık ve zararlılardan ari halde olmalıdır. Organik maddesi yüksek hafif kumlu süzek topraklarda köklenmesi mükemmel çilek fidesi yetiştiğinden fidelik için drenajı iyi hafif topraklar tercih edilmelidir.  Fide bahçesinin toprağı derince sürülür ve ikinci sınıf toprak işleme ekipmanları ile dikim öncesine hazırlanır.

Damızlık çilekler düze veya  20-30 cm lik yüksekliğe sahip sırtlara masura  üzerine dikilirler. Çilek fidesi yetiştiriciliğinde sıra arası ve sıra üzeri  aralık ve mesafeler  50*75- 50*75 cm olmalıdır.  Çilek fidelerinin bakımı traktör ve  mekanizasyon aletleri ile yapılması durumunda  1-1.5 metre  sıra arası ve 25-30 cm sıra üzeri mesafede ekim- dikim yapılmalıdır.

Çilek fidesi üretimine  genel olarak nisan ayında anaç frigo fidelerin araziye dikimi ile başlanmaktadır. Damızlık parsellere diklen frigo fideler yavru bitkiler yolu ile  büyüyüp çoğaldıklarında (1 adet ana bitkiden  100-150 yavru bitki yani çilek fidesi alınabilmektedir) ve bu yavru çileklerin çiçek tomurcuğu oluşumunu ve soğuklama gereksinimi tamamladıkları zaman çilek fideleri sökülmeye hazırdır. .  Yavru bitkilerin  sökülmesiyle taze ve yeşil fideler elde edilir. Yavru bitkilerden oluşan taze fidelerde yapraklar kesilirken yeşil fidelerde bu işlem yapılmaz. Her iki taze ve yeşil fideler hızlı bir şekilde su ve asimilat kaybetmektedir. Bu yüzden mümkün olan en kısa zamanda tez elden yeni sahiplerine  (meyve yetiştiricilerine) teslim edilmelidirler ve yeni yerlerine  eylül ve ekim aylarında dikilirler. Bu nedenle yeşil ve taze fideler muhafaza edilmez. Bölgemiz gibi deniz seviyesi yüksek olan yerlerde yetişen fideler dikildikleri üretim yerlerinde  iri ve verimli bitkilere dönüşürler. Frigo fideler ise  havalar soğuduğunda bitkiler tam dinlenme durumunda iken araziden sökülüp temizlendikten sonra  soğuk hava deposunda muhafaza edilmektedir.

Çileğin Çoğaltılması Çilek Fidesi Üretim Metodları

1.Tohumdan fide üretimi:

Tohumdan fide üretilmesi pratikte fazla kullanılmaz.Tohumdan Çilek çoğaltması meyvesinin üzerinde bulunan çok sayıda akenlerle yapılır.  Daha çok ıslah amacı için kullanılır. Generatif bir çoğaltama yöntemidir. Aken;  Her bir aken küçük bir tohumdur. Çileğin üzerindeki pürüzlü noktalara aken denir ve aslında çileğin gerçek meyveleridir.

2. Kollardan (stolon) fide üretimi:

Çilek bitkisinin boğaz kısmındaki yaprak koltuklarından çıkan kollardan (stolon) elde edilir. Bu stolon toprak yüzeyine yatık olarak kol şeklinde büyür. Stolon esasında yeni bitki oluşturabilen özelleşmiş bir gövdedir. Stolonların boğumlarında bitkicikler oluşurlar ve bu boğumların toprağa değdiği yerde yeni kökler meydana gelir.  Köklenen ve yapraklanan bu yeni bitkiden ana fideye benzer yeni fideler elde edilir. Vejetatif Olarak Kollardan (stolon)’dan fide yetiştirmede kol sayısını (stolon ) artırmak için  haziran ve temmuz aylarında çilek azotlu gübre ile gübrelenmelidir.

3. Toprakaltı gövde ayrılarak fide üretimi:

Toprakaltı gövdesini ayırarak fide elde edilmesi, birkaç lateral gövdeden oluşan çileğin ana gövdesinden bu gövdeleri ayırmak suretiyle olur. Her ana bitkiden 4-5 fide elde etmek mümkündür. Kol oluşturmayan bazı nötr gün çeşitlerde başvurulan pratik olmayan bir yöntemdir. Bu tür çoğaltmadan sakınmak gereklidir. Yapılırsa da elde edilen yeni bitkilerin mutlaka fungusitlerle iyice dezenfekte edilmelerini sağlamak gerekirt.

4. Frigo fide (Üretimi) Yetiştiriciliği

Sonbaharda havalar soğuduğunda bitkiler tam dinlenme durumunda iken fideler araziden sökülüp temizlenmektedir. Daha sonra -2°C’deki soğuk hava deposuna konulmaktadır. Frigo fideler Mart-Nisan aylarına kadar fide üretimi için, Temmuz ve Ağustos aylarına kadar da meyve üretimi için soğuk hava deposunda bekletilir. Mart-Nisan aylarında ana bitkiler -2°C’deki soğuk hava deposundan çıkarılarak firigo fide üretmek için araziye dikilir.  Kış ortasında sökülür. Sükülen fidelerin kalan yaprakları kesilir ve fideler 20-25 adetlik deste yapılır. Naylonlanır ve kasalanır. -2°C’de 10 aya kadar muhafaza edilebilmektedir. Frigo fidelerinim dikimi  en çok  temmuz–ağustos aylarında yapıldığından fidelerin daha uzun dönemlerde muhafazası gerekmektedir.

5. Tüplü fide yetiştiriciliği:

Bu yöntemde Mart- Nisan ayında dikilen ana bitkilerden alınan yavru bitkiler steril ortamlarda köklendirilir. Bu sistemde çilek kollarının köklendirilmesi yapılmaktadır. Kolların köklendirilmesi ancak Temmuz-Ağustos aylarında tamamlanmaktadır. Temmuz-Ağustos aylarında esas yerlerine dikimi yapılan bu bitkilerden Kasım-Aralık aylarından itibaren meyve alınabilir. Bu sistemin avantajı dikim sırasında bitkilerin şaşırtma şokuna girmeden tutmalarım sağlamak, aynı zamanda frigo fideye göre daha erkenci olan taze bitkinin erkenciliğinden yararlanmaktır. Bu sistem dünyanın pek çok yerinde yaygın ve başarılı bir şekilde uygulanmaktadır. Bu sistemde dekara 4.000-6.500 adet fide dikilir. Bitkiler iyi gelişmiş olduğundan dekara verim frigo fidelerle yapılana yakın olmaktadır.

AÇIKLAYICI BİLGİ:

Plug fideler; torf vb. gibi karışımlar içeren viyollerde, çilek ana bitkilerinden yaz ayları boyunca oluşan kolların köklendirilmesiyle üretilir. Bu yöntemle fide yetiştiriciliğinde kol uçlarından  köklenmeye yatkın olan ve  soğuklama gereksinimi düşük çeşitler seçilir. Köklendirme işlemi 4 hafta gibi bir sürede tamamlanır.

6.  Doku kültürü ile fide üretimi

Doku kültürü (in vitro propagation, micro propagation) ile çoğaltma vejetatif bir çoğaltma yöntemidir ve  Çilek bu yolla  kolay çoğaltılabilen metaryaldir. Doku kültürü yöntemleriyle virüsten ari anaçlık fide eldesi amaçlanır. Sürgün ucu kültürü ve meristem kültürü bunlardan en yaygın olarak kullanılanlarıdır. Klasik çoğaltma yöntemlerinden 1 yılda 100- 150 yavru bitki alınırken, bu yöntemle bir meristemden 1 yılda 1 milyon bitki alınabilmektedir.

7. Yaprak Çelikleri İle Çileğin Çoğaltılması

Bunların dışında yaprak çelikleri ile de çilek çoğaltılabilmektedir. Bitkilerin hızlı bir şekilde çoğaltılması amaçlanıyorsa yaprak çeliklerinden fide elde edilmesi yöntem kullanılır. Çilek bitkilerinin gelişim büyüklüğünü tamamlamış genç ve orta yaşlı yaprakları yaprak kınları ile alınır.  Alınan yapraklar 2 cm kadar iki yerden çizilir ve dikilir.  Yaprak çelikleri tarladan alındıktan sonra muhafazası çok önemlidir. Bir yerden bir yere ıslak çuvallara sarılarak getirilmeli ve dikimden evvel su içerisinde muhafaza edilmelidir. Yaprakların su kaybını engellemek için en az yarısının kesilmesi gerekir.Yapraklar dip kısmından başlamak üzere  2 cm kadar çizilmesi gerekir. Yaprak çeliklerinin köklendirilmesini kolaylaştırmak için hormon uygulaması yapılabilir. Yaprak çelikleri için kullanılacak köklendiriciler fark farklı olması doğaldır. Ancak  oksin grubu hormonlardan yararlanılabilir. IBA (indol butirik asit) kullanılabilir. IBA nın 1000-2000 ppm civarındaki dozları genelde iyi sonuçlar verdiği belirlenmiştir. Köklendirmede hormon kullanımının bir uzman eşliğinde yapılması faydalıdır. Yaprak çeliklerinin köklendirme ortamları özel hazırlanmalıdır. Kum perlit karışımı bir harca veya ince dere kumu ortamına dikilmelidir. Çelikler köklendikten  doğrudan araziye şaşırtılabildiği gibi tüplere alınarak kısa bir alıştırma ve kök gelişimini arttırma döneminden sonra araziye aktarılması daha uygun olur.